Upategia

Euskadiko 10 ardo txuri apardun

Azken urteotan, produktu berriak agertu dira oinarrian lehengai bera dutenak, Hondarrabi Zuri edo Beltza barietateetako mahatsa. Gaur egun, mota guztietako txakolinen eskaintza zabala dugu, baina, gainera, apardun zuri oso erakargarrien sorta gero eta ugariagoa ere bada, edonoiz gozatzeko aproposak, baina, bereziki, Gabonekin hurbiltzen ari diren egun seinalatuetan ospatzeko.  Txomin Etxaniz Eugenia Apardun zuria Getariako Txakolina JD, Hondarrabi zuri barietatekoa. Txakolin zuriz egina, metodo tradizionalari jarraituz eta botilan 3 urtez ondua. Frutatsua, freskoa eta borobila ahoan, azidotasun ona du, karboniko fina eta iraunkorra. Domingo Echanizetik (1649) egungo Txueka-Etxaniz familiaraino, bere ahalegina Hondarrabi barietatearen kontserbazioarekin, Getariako Txakolina JD sortzearekin eta txakolinen modernizazioarekin eta berrikuntzarekin lotuta egon da. Doniene Gorrondona Apardune Bakioko Artatxu mahastietako Honadarrabi zuri (%75) eta Munemahatsa (%25) mahatsarekin egindako aparduna. Botilan bigarren hartzidura egiteko, ontzeko eta afinatzeko metodo tradizionalaren bidez egina, gutxienez 15 hilabetez. Lan guztiak eskuz egiten dira. Beldui Santi Vitcoris et Sancti Jacobi Brut Nature Barietate bakarreko brut nature apardun bat, Hondarrabi zuri mahatsetik abiatuta. Bere sudurrak arbel-aromak, udaberriko loreak, zitrikoak eta meloia erakusten ditu. Ahoan bolumen bikaina du, bizitako azidotasuna eta ahosabai orekatua. Ardoa egiteko ohitura zaharra berreskuratu zuen lehenetarikoa izan zen Laudioko upategia. XVII. mendeko baserri batean dago, nekazaritza-ustiategi bat eta jatetxe bat ditu, eta 7 hektareako mahastia.. Rezabal Brut Nature Hondarrabi zuri barietateko mahats hautatuak dituen ardo zuria. Champenoise metodo tradizionalaren bidez egindako edizio mugatu bat, gutxienez 18 hilabetez bere itsasadarretan hazia. Zarautzen dagoen eta Getariako Txakolina jatorrizko izendapenekoa den upeltegiak teknologiarik aurreratuena du, metodo tradizionalenak erabiliz. Azken batean, produktuaren ezaugarriak gordetzen ditu, eta teknologia kalitatearen zerbitzura jartzen da, mahatsei ahalik eta aberastasun handiena ateratzeko. Hiruzta Brut Nature Apardun hau Hondarrabi zuri barietateko mahats autoktonoetatik dator, jabetzako mahastian landatutakoak eta upeltegian botilaz botilako metodo tradizionalaren bidez egindakoak. Ardo orekatu eta freskoa, gas karbonikoak ahoan eragindako sentsazio mingarri atsegina eta azidotasun oso integratua dituena. Nota zitrikoak eta fruta-arbolak erretrogustoan eta amaiera luze eta usaintsua. Hondarribiko Hiruzta upategia enoturismoari proiektu erreferente da Euskadin. Rekalde familiako hiru kideren ekimena da, aitarena eta bi seme-alaba, 2007an mahastiak landatu zituzten eta 2011ko lehen ekoizpenarekin inauguratu zuten upategia. Inazio Urruzola Juanita Hondarrabi zuri mahatsarekin eta Champanoise metodoaren bidez egindako ardo aparduna. Oso freskagarria den ardoa, ahoan garraztasun-puntu oso atsegina du, burbuila natural fin-fina duena. XIV. mendeko Alkizako Garaikoetxea baserriak bere funtsa berreskuratu du, naturaren eta gizateriaren arteko harmonia: lurrak ematen dienaz bizi dira. Hernio mendi magaleko mahastiak gertutik zaintzen dituzte, ardoa ekoiztea beren zaletasuna eta bizimodua baita. Izar-Leku Brut Vintage Energia naturalez betetako ardo apardun bat, botilan egindako ontze prozesu luze bati lotua, aroma-konplexutasun handiko ardo bat eta gatz-mineraltasun erakargarri eta sendoa sortzen dituena. Izar-Leku, Zapiain eta López de Lacalle familiak batzen dituen mahastizaintza-proiektua. Inaxio Manterola mahastizainaren eskutik Hondarrabi zuri eta Hondarrabi beltza landatzen dituzte. Blai Itsas Aparra Oñatiko mahastietako Hondarrabi zuri mahatsarekin egina, heltze puntu goiztiarrarekin jasotzen dira, freskotasuna areagotzeko. Hartzidura une egokian eteten dute, azukre hondarrak bigarren hartzidura egin dezan botilan apar-prozesu tradizionalean. Blai Txakolina Guillermo Castaños, Ion de María eta Carolina Kutz Garaizabal sustatzaileen ardoarekiko grina sakon baten emaitza da. Mahastizaintzaren eta ardogintzaren sektorean urteak eman ondoren, 2019an abiatu zuten upategia. Hika Txinpart Oinarrizko ardoa upeltegian bertan egina da metodo tradizionalari jarraituz mahastietako mahats-sorta batekin. 26 hilabetez hazia, lehenik eta behin 14 hilabetez andelean, bere hondarretan, eta bigarren hartzidura botilan, 12 hilabetez, 16ºC-tan. Villabonan sortu berri den upeltegia da Hika. Bertan, txakolin esklusibo, moderno eta dotore bat egiteko grina eta gogo bizia piztu da, lagunartean gozatzeko egina. Bat Gara Sutsu Hartzidura bakarreko metodo zaharretik abiatuta, aparduna biltegian hasi eta botilan amaitzen dute, karbonikoa harrapatzeko. 18 hilabetez ligekin egon ondoren, lepoa moztu eta ardo berarekin betetzen da. Ahoan sarrera leuna du, burbuila fin, fresko eta dotore batekin. Gatz-notak, mertxika eta belar onduaren eta fruitu lehorren hondoa. Gehienek Hondarrabi zuri zerratia mahatsa eta riesling ehuneko txiki bat erabiltzen dute. BatGara upategia Jose Cruz Guinea ostalariaren eta Jose Maria Gotxi abeltzainaren elkartzetik sortu zen, txakolina, bertako barietateak eta ingurua ulertzeko bi modutatik. Mahastizain euren eremua berrezagutu nahi dute, txakolina egiteko irizpideetatik kanpo, ardo atlantiarrak egiteko gaitasunean sinetsita.

Elkano 1522, lehen mundu bira omentzen duen garagardoa

Basqueland Brewing garagardotegi independenteak (Hernani, Euskadi) Elkano 1522 atera du, orain dela 500 urte munduaren lehen zirkumnabegazioa osatu zuen Juan Sebastian Elkano euskal marinelaren omenez. Omenaldi gastronomiko horretan, bidelagun du Getariako Elkano jatetxea, parrillan egindako arrainaren tenplua, zeinak, urteurrena ospatzeko, euskal marinelen itsasoz haraindiko bidaietan inspiratutako pintxo bat sortu duen, edizio mugatuko garagardo horrekin batera hartzeko.  Elkano 1522 garagardoaren eta pintxoaren arteko uztartze gastronomiko hori Elkano Txikin eskainiko da hurrengo asteetan, hau da, Elkano jatetxearen “ahizpa txikian”. Elkano Txiki, formatu ez-formaleko goi-mailako sukaldaritzan espezializatutakoa, Elkanoren fundatzaile Pedro Arreguik lehenbiziko erreboiloa erre zuen lokalean dago. Aitor Arreguik ireki zuen berriz orain dela zazpi urte, 2015eko uztailaren 7an.  Basquelanden sortzaile Kevin Patricio eta Ben Rozziren esanetan, “pozarren gaude Elkanoko lantaldearekiko lankidetza dela eta. Elkano 1522 premium garagardo bat da, jatetxearen eskaintza gastronomikoaren eta lan-molde onaren mailakoa. Pilsner garagardoa da, hau da, Alemaniako estilo tradizional batekoa. Hala, Basquelandek erakutsi nahi du ausartzen dela europar estiloak ere lantzera, gure ezaugarri behinenetakoa diren Estatu Batuetako bi kostaldeetako IPA motakoez gain”.  Oscar Sanzek, Basquelandeko maisu garagardogileak, hau gaineratu du: “Maitekiro egindako garagardoa da. Heltze-denbora luzea du, eta, denbora horretan, Hallertau Mittelfrüh alemaniar lupulu klasikoa erabili dugu. Emaitza garagardo garbi, kurruskari, mingots eta atsegina da, lore-usainduna eta limoi-ukituarekin eta belar-kutsuarekin. Horren guztiaren batura dotorea da, ongi bateratua, eta egokia da Elkanok bere parrillan zoragarri prestatutako arrain koipetsuek eskatzen duten trago luzerako”.  Pintxo batean sartzen den joan-etorriko bidaia gastronomikoa Baita Elkanok –2018tik edarien kartan Basquelanderen garagardoak eskaintzen dituen Michelín izardun jatetxeak–, euskal marinelek ozeanoan zehar egindako bidaietan inspiratuta, urtemugarako sortutako “Tornaviaje” pintxo bereziarekin ere. Honela azaldu dute Aitor Arregik, Elkanoko arduradun eta chefak, eta Pablo Vicari sukaldeko buruak: “Pintxoak joan-etorriko bidaia gastronomiko bat dakar gogora. Oinarria marinelen bizkotxo bat da, gariz (joaneko bidaiako zereala) eta artoz (itzulerakoa) egina, eta intxaur muskatuz, kanelaz, piperminez eta iltzez perfumatua. Bizkotxo horren gainean sardina gazituak jartzen dira; hain zuzen, itsas zeharkaldi haiek egiten zituztenek kontsumitzeko kargatzen zuten elikagai hori ontzietan. Pintxoa biribiltzeko, jerez-ardoaren usainak eta itzul-bidaia haietako produktuak gehitzen dizkiogu: patata, piperra, tomatea eta kakaoa, gaur egungo euskal gastronomian funtsezkoak diren produktuak”.  Bestalde, Elkanokoek diote pozik daudela “lehen euskal parrilla-egileari” egindako omenaldi bereziarekin bat egiteagatik. Izan ere, Juan Sebastian Elkanok, jatetxeari izena emateaz gainera, parrilla du harekiko lotura: bertako sukaldearen ezaugarria, eta marinelaren testamentuan protagonista, kobrezko eltzeekin, eztainuzko lapiko eta platerekin eta beste tresna batzuekin batera.  Basquelandek Elkano 1522 garagardoaren kantitate jakina ekoitzi du, eta agortu arte eskuratu ahal izango da. Probatu nahi dutenek aukera dute, dagoeneko, tabernetan, jatetxeetan eta denda espezializatuetan hartzeko; baita garagardotegiak Hernanin duen TapRoomean, Donostia-San Sebastiángo Basqueland Izakaia taberna asiarrean eta online dendan ere. Eta, nola ez, Getariako Elkano Txikin dastatu ahal izango dute, urteurrenerako sortutako pintxo zeharo berezi horrekin batera.  Ohi denez, Basquelandek arreta handiz landu du Elkano 1522ren lataren diseinua ere. Donostian bizi den Marcos Navarro bartzelonar artistak sortutako ilustrazioan Victoria ontzia ageri da –Ondarroan egindako itsasontzia, Juan Sebastian Elkanok munduari bira egiteko erabili zuena–, itsasoa zeharkatzen eta haize-oihaletan Elkano jatetxearen logoa duela, hiru kontzepturen arteko batasun-ikur: aurkikuntza, gastronomia eta garagardoa.   Hasieratik, Basquelandek helburu izan du euskal gastronomiaren, jatetxeen eta sukaldarien mailan dauden garagardoak egitea. “Jatetxe-jabeak konbentzitzea ez zen lan samurra izan, baina batzuek hasieratik eman ziguten laguntza, gure garagardoa beren kartetan aurkeztuz eta bertoko eta kalitateko ekoizpenaren alde eginez. Horietako bat Elkano jatetxea izan zen, Aitor Arregi bertako alma materra buru”, azaldu du Kevin Patriciok. Bi firmen arteko harremana sendoa da, eta hala baieztatzen du oraingo elkarlan honek.  

Atlantikoa zeharkatu, eta Oregonera iritsi da txotx irekiera

Ziurgabetasun eta murrizketa urteen ondoren, txotxaren ohitura indartsu itzuli da euskal sagardotegietara. Haietara bueltatzeaz gain, ordea, aurten Atlantikoa zeharkatu du eta Oregonera iritsi da Son of Man upategiaren eskutik. Columbia ibaiertzean dagoen sagardotegiak festa bat ospatu zuen martxoko lehen asteburuan denboraldia hasi, eta bere sagardo berria ezagutarazteko. Ehun bat lagun bertaratu ziren eta euskal ordezkariak ere izan ziren bertan. Son of Manek urteak daramatza Oregongo sagarrekin euskal sagardoa egin nahian. Euskal kulturari omenaldi bat da, enpresako kudeatzaile eta euskal kultura eta sagardoaren maitale den Jasper Smithen ekimenez sortua. Gaur egun, 80.000 litro inguru ekoizten ditu eta “Basque style cider”gisa merkaturatzen du, alegia, euskal estiloko sagardoa. Bere lana Euskal Herrian ere aitortua izan da, 2021eko Sagardo Forum nazioarteko lehiaketan zilarrezko domina jaso baitzuen. Oso lorpen garrantzitsua da Son of Manentzat, euskal sagardo onenekin lehiatu baitzen eta oso puntuazio ona lortu. “Guretzat arrakasta handia da, esan nahi baitu gauzak ondo egiten ari garela eta gure sagardoa euskal ahosabaien mailan dagoela. Horrek ez du preziorik niretzat, eta bultzatzen nau norabide berean lanean jarraitzera”. Euskal inspirazioko sagardoa egiteaz gain, aurten Son of Manek hainbat ekitaldi antolatu ditu upategian, txotx estiloan. Martxoaren 5ean irekiera ekitaldia egin zuten eta ehun pertsona baino gehiagok parte hartu zuten. Kupeletik zuzenean hartutako sagardoaz gozatu ahal izan zuten, txuleta falta izan ez zen menu batekin batera. Ekitaldira euskal jatorriko estatubatuar talde bat etorri zen, batez ere Boisetik, AEBtako euskal diasporako hiriburutik. Horrez gain, sagardotegian euskal ordezkaritza bat ere izan zen Euskal Herriko sagardoaren sektorearekin zerikusia duten profesionalek osatua. Donostiatik Haritz Rodríguez iritsi zen. Urteak daramatza euskal sagardoaren kultura munduan ezagutarazten, Ciderzale izenarekin. Halaber, Zapiain sagardotegiko marketin aholkularia ere bada eta Mantala proiektuan komunikazio arduradun gisa aritzen da. Guillermo Castaños enologoak osatu zuen ordezkaritza. Son of Mani sagardoa egiten lagundu dio eta Oiharte bezalako bertako sagardotegiekin ere lan egiten du. Irekieraren une batean, Rodríguezek hitz batzuk esan zizkien bertaratutakoei: “Oso pozik gaude Oregonen egoteaz, sagardo uzta berria Euskal Herrian egiten dugun bezala ospatzeko. Ohore bat da Son of Manek gure sagardoa hain modu zintzoan omentzea, gure ohituren eta gure produktuaren ezagutza eta maitasun sakonetik. Orain kupeletatik dastatuz gozatzea besterik ez dago. Txotx!”. 2018tik sagardoa egiteaz gain, Son of Manek Euskal Herritik inportatzen du eta bere Club Sagardo bidez banatu, nagusiki. Harpidedunek urtean zenbaitetan jasotzen dute euskal sagardoen aukeraketa bat, upategikoarekin batera. Hortaz, marka estatubatuarra oso lan garrantzitsua egiten ari da produktua Atlantikoaren beste aldean ezagutarazteko.

10 euskal garagardo artisau

Euskadiko garagardo artisauen ekoizpena eta merkatua asko handitu dira azken 10 urteotan. Gainera, gure herriko garagardogile artisauek berebiziko sona irabazi dute, ez soilik gurean, baiota gure mugetatik kanpo ere. Horietako askok nazioarteko sariak jaso dituzte eta dagoeneko beren ekoizpenaren zati bat mundu osora esportatzen dute. Ezagutzen al duzu zein den euskal garagardogile artisauen eskaintza? Artikulu honetan 10 aukeraren berri emango dizugu. Garagardo artisauak probatuz gero, zaila da berriz ere industrialetara bueltatzea. Halaxe diote ekoizleek, bederen. Iindia Pale Ale, Imperial Stout, Sour Ale... Gustatu ala ez, bistakoa da garagardo mota hauek ez dutela inor uzten hotz. Batez ere zintzurretik behera isurtzen direnean. Hemen dituzu 10 euskal garagardo artisau. BASQUELAND Ben Rozzi eta Benjamin Matz estatubatuarrek 2013an ireki zuten Hernanin, euskal sukaldaritzaren mailaren pareko garagardoa artisaua egiteko asmoz. Estiloen tradizioari leial, osagai eta teknika onenak baliatzen dituzte kalitate handiko garagardoak egiteko. Gama nagusi bat dute eta horrekin batera edizio mugatuak egiten dituzte. Fabrikan dute taproomean dasta daitezke.a. Gehiago jakin MALA GISSONA 2014an Iban Zabalak eta Manu Murillok Oiartzunen sortutako garagardotegia da. Izena «for ju Mala Gissuna» esalditik dator, hau da, «Zu gizon gaiztoa zara», XV. mendeko euskal eta islandiar baleazaleek komunikatzeko erabiltzen zuten hizkuntzan. Bi beer house dituzte Donostian, bata Gros auzoan eta bestea Antigua auzoan. “Garagardo zintzoa, ausarta eta bere balioekiko leiala” ekoizten dute. Gehiago jakin BAIAS Gorbeia mendiaren magalean, Oiardoko (Araba) baserri zahar batean hasi ziren 2007an Idoia Marañon eta Joselu López garagardoak egiten, Baias ibaiko ura erabilita. Prozesua erabat artisaua da, gehigarri edo kontserbagarririk gabea, eta ez dute garagardoa iragazten ezta pasteuritzatzen ere. Botilan hartzitzen da eta karboniko naturala du. Eslogana argia da: “Zoazen tokira zoazela, edan Baias”. Gehiago jakin BIDASSOA 2014an abiarazi zuten Carlos Arrecubierta eta Iñigo Perezek garagardotegi hau Irunen. Arrecubierta mikrobiologian doktorea da eta New Yorken piztu zitzaion garagardo artisaua ekoizteko grina. Captain Lawrence Brewing Co.-rekin lankidetzan aritu ondoren, lantegia ireki, eta bere pasioetako batean aritzea erabaki zuen. Etengabe hazten ari da marka, garagardo berriak gehituz. Irungo taproomean beraien garagardoak batzen dituzte sasoiarekin aldatzen doan eskaintza gastronomikoarekin. Gehiago jakin GROSS Gros auzotik hartu badu ere izena, Donostiako Igara auzoan dute fabrika eta taprooma. 2013an zabaldu zituen ateak eta eskola berriko garagardoak egiten dituzte bertan. No Hops No Hope da beraien leloa: “lupulua da gure garagardoen izarra. Gure garagardo artisauen arima, mugiarazten gaituen motorra”. Gehiago jakin BOGA Bilboko zenbait zentro sozialean lehen litroak egin ondoren, bost lagunek garagardotegi bat zabaldu zuten 2014an Mungian. Garagardo multinazionalen monopolioari aurre egingo zion aisia eta ekoizpen alternatiba txiki bat eskaini nahi zuten. Lehengaiak eta bertako hornitzaileak lehenesten dituzte; ura, malta, lupulua eta legamiak dira gizartearekin eta ingurumenarekin konprometitutako garagardo hauen osagaiak. Horiez gain, esperientzi gastronomikoak ere eskaintzen dituzte. Gehiago jakin OLAÑETA Jose Luis, Pablo eta Iñigo Olañeta anaiak buru ditu Errenteriako mikrogaragardotegiak. Licorera Vasca enpresako arduradunek 20011n ekin zioten garagardo artisauak egiteari. 35.000 litro egiten dituzte urtean eta eskaintza iraunkorrari berritasunak gehitzen dizkiote urtero. Gehiago jakin LAUGAR Bost lagunek hobby bezala ekin zioten garagardoa egiteri, aspergarria iruditzen zitzaien garagardo industrialez betetako panorama aldatzeko. Autokontsumorako hasi ziren, gutxika hazten joan, eta 2014an modu profesionalean hasi ziren Gordexolan. Kalitatea lehenesten diote kopuruari. IPAren Euskadiko bertsioa egin dute: Laugar EPA. Garagardo ezagunenak eta esperimentalagoak dasta daitezke beraien fabrikako taproomean. Gehiago jakin BYRA Arabako Lautadan sortu zen zapore eta usain bereziak bilatzen dituen garagardozale familia batean. Garagardo artisaua egitea erabaki zuten, originaltasunari eutsi eta masan ekoiztuetatik bereizten dena. %100 naturala da gehigarri, kontserbatzaile eta egonkortzailerik gabea. Prozesua ezagutzeko aukera dago Langraiz Okan duten fabrikan egiten dituzten bisitetan. Gehiago jakin DRUNKEN BROS Pablo Malladak eta Mikel Muñozek 2013an martxan jarri zuten Bizkaian kokatutako garagardotegia, urtetako homebrewing eta ikasketa ordu askoren ondoren. Garagardo bereziak, desberdinak, egiten dituzte, mimoz eta pasioz. Horretarako eskura dituzten osagai onenak erabiltzen ditu, ukitu berezia emanez, izaera propioa eta kalitatezko garagardoak lortzeko. Zamudion dute taprooma. Gehiago jakin

Abian da sagardotegi sasoia

Aurtengo sagardotegi sasoia berezia da sagardozaleei eta bezero guztiei begira, sagardoaz gozatzeko formatu berezi bat eskaintzen duelako, formatu soziala, lagun artean bizitzekoa, urteko sasoi batekin lotzen dena, egutegian markatzen duguna. Denboraldi berezia, sagardo berria dastatzen dugulako, egoerak bultzata, protokolo bereziak osatuta.Sagardotegi Denboraldia berezia da sagardogileontzat ere, sagardo berria jendeari azaltzeko balio duelako. Aukera paregabea da sagardogintzaren, sagardogileon eta, oro har, sagardoaren sustapena egiteko. Pasioa eta ilusioa: sagardo berria dastatzeko garaia iritsi da! Urtebete igaro da joan den urtarrilean egoera ezegonkor baten menpe Denboraldiari hasiera eman genionetik. Ordutik, hainbat arau eta egoerari aurre egin behar izan dio sektoreak, eta espazio seguru, erakargarri eta erosoak sortzeko konpromisoa izan da bere lanerako bidea. Sagardotegi garaiak duen adierazgarri nagusia Sagardo Berria dastatzea da, otordu eder baten bueltan. Sagardotegi denboraldia merezi dugulako, sagardo berria dastatzea merezi dugulako ekingo diogu gogoz 2022ko Sagardotegi Denboraldi berriari. Nolakoa izango da 2022ko Sagardotegi denboraldia? Urtarrilaren 28ra bitartean, Eusko Jaurlaritzaren Dekretuak irauten duen bitartean, Sagardogileek mahaira ekarriko dute sagardo berria, pitxer edo botila gardenetan eta bakoitza bere txarteltxo edota azalpenarekin. Txartel bakoitzean egongo da kupelaren zenbakia, bezeroak aldioro jakin dezan zein sagardo ari den dastatzen. Txarteltxo horrek QR kodea ere izango du, sagardoaren informazio gehiago jaso ahal izateko. Otorduan zehar, pitxarra betetzera ere altxa daiteke mahai bakoitzeko arduraduna, eta sagardogilearen laguntzarekin beteko du taldeak dastatu nahi duen edo sagardogileak gomendatzen duen kupeleko sagardoa. Protokolo hau garatu zen lehen unetik dekretu eta arautegi berrien arabera egokituz joan gara, baina beti oinarri bera errespetatuta: Sagardoa dastatzean eta sagardotegiko esperientzian segurtasuna bermatzea. Iaz bezala, denboraldi hasiera honetan, uzta berria mahaian dastatuko da. Sagardotegiak espazio zabalak dira, eta aukera handia ematen digute distantziak errespetatu eta sagardotegiko esperientziaz modu erosoan gozatzeko. Sagardotegiaz gozatzeko hainbat bide eta modu Sagardotegietan otorduaz aparte hainbat ekintza egiteko aukera dugu. Berrikuntza moduan 2022ko Sagardotegi Denboraldian Sagardo Dastatze Gidatuak eskainiko ditugu otorduaren aurretik, zenbait sagardotegitan. Beste hainbat bisita eta produktu eskaintzeaz gain, dastatze gidatua bezalako produktuak eskatu dizkigu joan den urteotan bertako bezeroak, eta hori dela eta hartu da hemendik aurrera hori eskaintzeko erabakia. Aukera aparta baita Sagardogilearen eskutik produktuaren berezitasunak jasotzeko. Horretaz gain, bezeroari erraztasunak emate aldera, Euskal Sagardoen online denda eta Sagardotegietan otordua egiteko erreserba sistema ere martxan ditugu sektorean. Online dendaren bereizgarri nagusia sagardo desberdinen konbinazioak osatzea da, laurogeita hamar sagardo baino gehiago ditugu eta dendan, jendeak eskatu eta etxean jaso ahal izango dituenak. Sagardotegian automatikoki mahaia erreserbatzeko aukera ere ematen du sagardoa.eus webguneak: sagardotegia aukeratu, mahaikide kopurua jarri, aurrerapena ordaindu eta klik batean mahaia erreserbatuta gelditzen da! Deirik egin edo emailik bidali gabe. Sistema honek joan den urteotan arrakasta handia izango du gure bezeroen artean, eta aurten sagardotegi gehiago automatikoki erreserbatzeko aukera izango da! %10-%20 arteko igoera izango du sagardoak Ez da urte erraza izan 2021a, ez eta 2020a ere, baina sagardo sektoreak bat eginda, oraingo eta etorkizuneko erronkei aurre egiteko konpromisoa hartu du. Horren adibide da 2021. Urtean sagardogile guztiek elkarrekin osatu duten Plan Estrategikoa. Plan Estrategikoa eta sektorearen bateratzea, Euskal Sagardoa Jatorri Deitura proiektuaren baitan. Bertako sagarra eta bertako ekonomia zirkularra aktibatzeko helburu argiarekin. Baita sagardoaren errentagarritasuna eta sagardotegien etorkizuna lantzekoa ere. Azken urteko igoerak medio, sagardoa %10-%20 artean igoko da bataz beste 2022 urtean. Sagarra, beira, kartoia, argindarra… guztiak egin du gora eta sagardoak ere gora egingo du ezinbestean, lehendik ere errentagarritasun baxuko produktua izaki, gaur egungo egoerara moldatzen joateko. Bertako nekazaritza, bertako ostalaritza eta bertako banaketa sistemak uztartzen dituen eremua da sagardoa. Bertako ekonomia sustatzen du, lanpostuak eta aberastasuna bertan sortuz. Baina sagardogintzak, bideragarria izateko, eskaintzen duenaren neurriko prezio bat behar du. Sagardoari merezi duen aitortza eta balioa jarri behar zaio. Sagardoak merezi duelako. Merezi duen edari bat merezi dugu, eta lehen sektore indartsu batean oinarritutako kalitatezko edaria merezi dugu. Uzta handia eta sagar moten garrantzia bertako sagastietan 2021a sagar urte handia izan da Euskal Herriko sagastietan kopuruz, eta sagardotegiek aukera paregabea izan dute upategian uzta eder hau baliatzeko. Euskal Sagardo desberdinak dastatzeko aukera izango du kontsumitzaileak, Euskal Sagardoak biltzen dituen sagar mota desberdinak aukeran izan baititu sektoreak. Guztira 115 sagar mota desberdin eta hauetatik 24 dira gure sagastietan gehien daudenak, gaziak eta gezak. Beraz, sagardo desberdinak dastatzeko aukera izango du sagardozaleak, sagardotegiz sagardotegi, eta kupelez kupel ere gauza bereziak probatu eta dastatzekoa. Orokorrean, iaz baino sagardo arinagoak dira aurten, lurrintsuak eta alkohol graduazio bajuxeagokoak. Uzta handiak direnean normala izan ohi dena da bestalde, eta aurtengoa inoizko uzta handiena izan da Euskal Sagardoa Jatorri Deiturarentzako. Guztira 5 milioi kilo sagar bildu dira Jatorri Deiturako 250 sagardotegietan eta 3,5 milioi litro Euskal Sagardo egin dira.

Getariako Txakolinaren uzta berria

Gaur San Anton eguna ospatzen da eta tradizioz Getariako Txakolinaren uzta berria aurkezten da. Aurten, pandemiak eragindako egoera dela eta, aurkezpen-ekitaldirik antolatu ez bada ere, merkatuan aurki daiteke jada 2021eko uzta-txakolina. Mahats-uzta osasuntsua eta kalitatezkoa da, Getariako txakolin tipikoa, 11. erdi mailakoa eta azidotasun markatua eta orekatua eragin duena. Kopuruei dagokienez, 3.974.000 kilo mahats ekoitzi dira, eta 2.700.000 litro txakolin (2.461.000 litro txakolin zuri, 230.600 litro txakolin gorri eta 6.540 litro txakolin beltz). 2021eko ekoizpena 2020ko uzta baino % 10 txikiagoa izan den arren, merkaturatze-datuetan datuak onak izan dira, 2019ko zifretara iritsiz. Esportazioari dagokionez, % 30 igo da: 2019-2020 kanpainan 423.200 litro esportatu ziren, eta 2020-2021 kanpainan, berriz, 574.125 litro. Hori da upategiek merkatu berriak irekitzeko egiten duten ahalegin handiaren emaitza. AEB da helmuga nagusia (herrialde guztien % 65), ondoren Frantzia ( % 6,5), Erresuma Batua eta Norvegia ( % 5,2) eta Suedia eta Japonia ( % 4) daude. Gaur egun, Getariako Txakolina Jatorri Deiturak 443 hektarea mahasti eta 36 upategi ditu inskribatuta.

Basque Wine: Ardotik garagardora, eta tartean sagardoa

Lurralde urrutienetako ardoak edo auskalo nongo garagardoak eskaintzea euskal sukaldaritza tipiko-tipikoko menu batekin batera? Zer da hori? Guk ez dugu beste toki batzuetako produktuen kontra egingo; denoi gustatzen zaigu munduan barrena egiten dena probatzea. Baina uste dugu garrantzitsua dela gurea ere defendatzea, eta gure lurraldean ditugun askotariko gutiziak eskaintzea, kanpoko beste produktu batzuekin batera. Txakolin-upategiak, Arabako Errioxako upategiak, sagardotegiak eta artisau-garagardotegiak ostalaritza-kanaleko salmenten oso mendekoak dira; beraz, bereziki eragin diete COVID-19arekin lotutako murrizketek. Batzuen salmentak % 40-60ko beherakada izatera iritsi dira. Egoera horri aurre egiteko, «Gure Ostalaritzan Basque Wine» programa abiarazi da. Helburua da Euskadiko edariak programari atxikitako establezimenduetan bultzatzea, kokatzea eta sustatzea. «Gure Ostalaritzan Basque Wine» atxikipen-programa bat da; hori horrela, hala nahi duten ostalaritzako establezimenduak proiektuan sartuko dira eta beren bezeroei Euskadin ekoizten diren edarien sorta osoa eskaintzeko konpromisoa hartuko dute. Euskadiko edariak beren saltokietan lehentasunez kokatzeaz gainera, ostalariek beren aretoko eta barrako langileen bitartez produktuok preskribatzeko eta hori gauzatzen dela kontrolatzeko konpromisoa hartuko dute. Hona hemen ostalaritzaren konpromiso zehatzak: Euskadiko Basque Wineren edarien sortako lau kategorietako eskaintza izatea (Arabako Errioxa, Txakolina, Euskal Sagardoa eta Basque Beer).Zerbitzu-eskaera generikoen kasuan (ardo ondu bat, txuri bat, beltz bat, sagardo bat, txakolin bat...), Basque Wineren eskaintzako edari-marka bat eskaintzea beti.Edari-karta izanez gero, Euskadiko edarien eskaintza lehen orrian edo lehentasunezko orriren batean aurkeztea beti.Basque Wineren eskaintza jendeak ikusteko moduko euskarrietan adieraztea.Konpromisoak aurreko konpromisoak behar bezala gauzatzen direla kontrolatuko duten Mistery Guesten bisita ekar dezakeela onartzea. Preskripzio-lan hori egiteko, HAZIk salduko diren edariei buruzko prestakuntza pertsonalizatua eskainiko du, eta aurretik erabakitako bezeroari saltzeko argudioak garatuko ditu. Zehazki, aretoko langileek edo zerbitzariek preskripzio aktiboa egingo dute, bai eta bestelako merkataritza-gaiak ere. Prestakuntzarako, bideokonferentzia bidezko prestakuntza-ikastaroen eskaintza garatuko da, prestakuntza-pilulen bidez; horietan, saltzeko eta preskripzio aktiboa egiteko uneari buruz hitz egingo da. Gainera, kontsumitzailearen portaerari buruzko datuak emango dira, ardo-aukeraketari dagokionez eta «sommelierra eskura» zerbitzua eratzeari dagokionez, hain zuzen ere, karta bat sortzeari, joera berriei, urtaldi berriei, maridajeei eta abarri buruzko zalantzak argitzeko. (6 zerbitzu-ordu astean). Oraingoz, 265 establezimenduk egin dute bat ekimenarekin. Proiektuan parte hartu nahi duten tabernek eta jatetxeek Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako elkarteengana jo behar dute edo, zuzenean, HAZIrengana.

Txakolina, biziraupen eta berreskuratze istorio bat

Txakolina gaur egun geure herrian eta bertatik kanpo kalitatezko ardo bat bezala aitortua bada ere, ez zen beti horrela izan. Bertako mahats barietateekin egindako ardoak, Euskadiko beste hainbat produktuk bezala, biziraupen eta berreskuratze istorio luzea du atzetik, egun bizi duen egoera arakastatsura eraman duena. Hondarrabi Zuri eta Beltza mahats barietateen uzta hasi dela aitzakia hartuta, historia hori ekarri nahi izan dugu hona gogora. Nork ez die entzun aiton-amonei edo gurasoei, txakolinak bere garaian eragiten zituen buruko minen istorioak? Beste hainbat tokitako ardoek, eta bertako produktu askok bezala, geure txakolin preziatuak garapen izugarria izan du azkeneko hamarkadatan, eta ikerketa eta hobekuntzari esker kalitatezko produktua izatera iritsi da. Baina egin dezagun atzera begirako txiki bat, gaur egun esku-artean dugun kopa hori betetzen duen edaria hobeto ulertzeko. Euskadin mahastizaintari buruz ezagutzen diren lehen erreferentzia idatziak IX. mendekoak dira. XII eta XIII. mendeetan lurraldeko leku askotan ohikoa zen txakolinaren ekoizpena, eta XVI. mendean ekoizpena eta merkaturatzea babesten zuten ordenantzak ugaritu ziren. Garai hartan txakolinaren ekoizpena baserrietara mugatua zegoen eta nork bere burua hornitzera bideratua. Esan ohi denez, hortik datorkio txakolin hitzari bere jatorri etimologikoa: "etxerako lain" esamoldetik datorrela uste baita, etxerako adina alegia. XIX. mendea amaieran, "txakolinak" bezala ezagutzen ziren tabernak sortu ziren. Giro herrikoieko txokoak ziren, eta bertan txakolina zerbitzatzen zen soilik, bakailao, txipiroi edo angulaz lagunduta. Tarte labur horretan, garai oparoa bizi izan zuen edari honek. Baina gutxi iraun zuen, ahatik. XX. mendearen hasieran Euskadiko ia mahasti guztiak desagertu ziren. Atzerriko ardoekiko zergak bigundu ziren, lehia handitu zen, eta industrializazioak landa eremuko exodoa ekarri zuen. Filoxera bezalako izurriteek ere lagundu zuten, besteak beste, beherakada honetan. Joan den mendeko 80. hamarkadan txaikolina ia-ia desagertua zen, eta herri txikietan bakarrik mantendu zen egin eta edateko ohitura. Mahastiak oso sakabanatuak zeuden, eta kanpoko mahats-barietateak ere landatzen hasi ziren, txakolina ekoizteko egokienak izan ez arren oso emankorrak zirelako. Nagusiki Frantziatik ekarritako kalitate baxuko mahastiak landatu ziren, hala nola folle blance eta beste hibrido batzuk, baita American 9 deiturikoak ere.  Hondarrabi Zuri eta Beltza barietate autoktonoak pixkanaka galtzen joan ziren. Bizkaia eta Gipuzkoan landaketak 21 hektareataraino murriztu ziren, eta Araban txakolin mahastiak kasik desagertu egin ziren. Joan den mendeko 80ko hamarkadaren amaieran, mahastizain txikiak indarrak batzen hasi ziren bertako Hondarrabi Zubi eta Hondarrabi Beltza mahats barietateen laborantza berreskuratzeko eta sektorea suspertzeko. Azken hamarkadetan Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako Jatorri Deituren babesean egindako lanaren ondorioz, txakolina oso ezaguna egin da, baita nazioartean ere, bere izaera berezi eta freskotasunagatik. Eta horren guztiaren oinarria tradizioaren, ikerketaren, kualifikazioaren eta berrikuntzaren arteko oreka izan da eta izaten jarraitzen du.

Sagardoetxea, 15 urte sagardoaren kultura sustatzen

Sagardoetxea Museoa sagardoaren kultura mantendu nahiz sustatzeko lanetan aritu da 2006ko irailean bere ateak ireki zituenetik. Hala, 2021an 15. urteurrena ospatu du eta jarduera ugari antolatu ditu herritarrek sagardoaren kulturaz eta ondareaz goza dezaten.15 urte sagarraren eta sagardoaren kultura, ondarea eta turismoa sustatzen. Sagardoa ez baita edari soil bat, inguratzen duen historia, kultura eta hizkuntaz ere bada. Eta horren guztiaren inguruan mugitu da azken urteotan Sagardoetxea. Museoak 15 urte bete ditu, baina Astigarragako herriak 50 urte inguru daramatza sagardoaren kultura zabaltzen. Besteak beste, Sagardo Eguna antolatzen, pieza etnografikoen bilketa egiten, baserri eta tresnen argazkiak egin eta biltzen, Sagardoaren Hitzegirako hitzen bilduma osatzen...Xabier Urdangarin alkateak, Sagardoetxeak urte hauetan sagardogintzako kultur ondarea mantentzeko egindako lana azpimarratu eta ondare hori datozen belaunaldiei erakusteko Astigarragak herri gisa duen erantzunkizuna azpimarratu ditu urteurrenaren harira. Urteurrenaren beroan, Gordailua (Gipuzkoako Ondare Bildumen Zentroa) eta Sagardoetxearen arteko elkarlanaren bitartez Ubegi baserriko XVI. mendeko dolare ardatza ikusgai jarri dute Sagardoetxean. Gainera, Sagardoetxeko Dokumentazio Zentroaren erakusketa antolatu da eta bertan katalogatuta dauden funtsak (dokumentuak, hemeroteka, argazkiak, etab.) ezagutzeko bisita gidatuak antolatu dira. Herritarrek ere izan dute kultur aisialdiaz gozatzeko tartea familientzako bisita gidatu nahiz tailer ezberdinetan parte hartzeko aukerarekin. Azpimarratzekoa da kulturaren arlotik sagarra eta sagardoaren ondareari eman nahi zaion babesa. Bingen Zupiria Sailburuak, Sagardoetxeak bere Dokumentazio Zentroan nahiz Jaurlaritzako ENSIME aplikazioan gordeta duen ondarea balioan jarri eta “ondarearen zaintzaren ikuspuntutik bidelagun” izaten jarraitzeko asmoa azpimarratu du. Bestalde, Maria Jose Telleria Aldundiko Kultura Zuzendariak, “Sagardoetxean ikusgai dagoen Gordailuak utzitako Ubegi baserriko dolare ardatza denon arteko elkarlanaren ikur bat” izatea nahi duela adierazi du.Turismo arlotik ere, sagardoaren kultura esperientzia garrantzitsua da Euskadin. Javier Hurtado Sailburuak adierazi duenez, “Sagardotegiko esperientzia erritu bat eta enogastronomia gizarte-jarduera gisa ulertzeko modua da”. Bestalde, Iker Goiria Aldundiko Turismo Zuzendariak adierazi duenaren arabera, “Sagardoarena Gipuzkoako top 10 esperientziatako bat da eta Sagardoetxek esperientzia hau munduratzea garrantzitsua da”.HAZItik ere lan handia egin da azken urte hauetan bertako sagarra eta sagardoaren alde. Peli Manterola zuzendari orokorrak aipatu zuen moduan, “Azken urteotan gertatutako ekintza garrantzitsuena 2017ko  Jatorri Izendapenaren sorrera izan da eta hori elkarlanaren emaitza izan da”.

Sagar uzta: Dagoenean bonbon, eta ez dagoenean egon?

Euskadiko sagastietan dagoeneko hasi dira 2021. uztako sagarrak biltzen, datorren urtean dastatuko dugun sagardoa ekoizteko. Aurten sagar urtea da. Alegia, uzta oparo erta kalitatezkoa espero da. Baina, ba al zenekien orokorrean sagarrondoak bi urtetik behin ematen duela ganorazko uzta?Dagoenean bonbon, ez dagoenean egon. Halaxe dio euskal atsotitz batek. Eta dirudienez sagarrondoek ere bere egin dute esaera zaharra. "Urtebi haundi" eta "Urtebi txiki" dira sagardotarako euskal sagar erabilienetako batzuk. Eta haien izenak ematen du nahikoa argibide. Izan ere, sagarrondoak berezkoa du "alternantzia". Bi urtetik behin ematen du ganorazko uzta. Joan den udaberrian sekulako loraldia bizi izan zen Euskal Herriko sagastietan. Sagar-lorez jositako zuhaitzek paisaia zuritu zuten ikuskizun paregabea eskainiz. Okerrik ezean, gero etorriko zenaren seinale argia izan zen maiatza aldera ikusi zena. Ez da, ordea, sagar uzta oparoa izateko baldintza bakarra. Klimatologia, polinizazioa eta sagastiaren kudeaketak ere asko eragin diezaioke uztari. Eta aurten, sagardogileen zorionerako, uzta benetan emankorra espero da Euskal Sagardoa Jatorri Deituraren baitan lan egiten duten sagastietan.Udako eguraldiek zertxobait atzeratu dute heldutasun garaia sagasti askotan, baina beste zenbait sagastitan iazko erritmora doa heldutasun maila. Sagar motak, zonaldeak, heldutasun puntuak zehaztuko dute bilketa garai zehatza, baina irailetik azarora bilduko dute Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako sagar guztia.Eusko Jaurlaritzako Nekazaritza, Arrantza eta Elikagaien Politikako sailburuorde Bittor Orozek ekoizleek eta sagardotegi guztiek kalitatezko uzta orekatuak bilatzeko sagastiak profesionalizatzko egindako ahalegina eta konpromisoa azpimarratu ditu. Eta datozen urteetarako erronkak ere azaldu ditu: "Orain arte erabilitako salmenta bideak indartzen jarraitu eta ostalaritzan ongi kokatzea. Poliki-poliki Euskal Sagardoa ari da bere lekua hartzen. Lanean jarraituko dugu gure jatetxe, taberna eta elkarte gastronomikoetan Euskal Sagardoak presentzia gehiago izan dezan".2021eko uztan 5 milioi kilo pasa sagar biltzea aurrikusi dute. Urtez-urte geroz eta sagar gehiago ari da izaten bertako sagastietan, dauden sagastiak zaindu eta sagasti berriak aldatu eta produkzioan sartu ahala. Bide horretan, sagarzale eta sagardotegien arteko akordioak lotzen ari da Euskal Sagardoa Jatorri Deitura, luzerako elkarlana baita etorkizuna bermatzeko modurik egokiena.Euskal Sagardoaren barruan 250 sagargile daude gaur egun eta 480 hektarea inguru sagasti. Sagar hau guztia Jatorri Deiturako 48 sagardotegietara joaten da, Euskal Sagardoa ekoizteko. Sagasti hauetan zahar eta berriak daude eta beste 110 hektarea landatu  berriak eta datozen urteotan produkzioan sartuko direnak. Sagasti berri gehien Gipuzkoan landatu dira, gero Bizkaian eta azkenik Araban. Urrats sendoak eman dira azken urteotan Euskal Sagardoa egitasmoak bultzatuta eta datozen urteetan ere ezinbestekoa izango da sagar sektoreak egingo duen bidea, bai kalitatearen eta bertako sagarraren alde. Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak helburu gha: 15 urtean %100 bertako sagar hutsez egitea hemengo sagardo guztia; hau da, Euskal Sagardoa seilupekoa izatea ekoiztuko den sagardo guztia. Bere abizena daraman sagardotegiko Ion Zapiain sagardogilearen esanetan,"ahalegin asko egin da azkenaldian, baina oraindik asko dago egiteko. Sagastien kudeaketa hobetzea ezinbestekoa da, barietate ezberdinen arteko polinizazio gaitasuna aztertuz, bakanketa bultzatuz, sagar barietateen genetika hobetuz eta landaketarako lurra bera zainduz".