1.- Izena:
Jatorrizko Izendapena Arabako Errioxa Cava.
2.- Antzinatasuna, tradizioa, eskarmentua:
Arabako Errioxako jarduera nagusia ardogintza da. Lurrak ardo onak egiteko baldintza ezin hobeak ematen ditu eta modu tradizionalean egiten dira, berrikuntzaren aldeko apustua eginez balio eta ezaugarri onenak lortzeko. Horregatik, Cavaren Kontseilu Arautzaileak ezartzen dituen parametroei jarraiki, Arabako Errioxan kalitate handiko cavak egiten dituzte.
Ardo apartsu horren jatorria XVII. mendean dago, Frantziako Champagne eskualdean, eta Hautvillerseko abadia beneditarreko Dom Perignon jotzen da bere sortzailetzat. Dom Perignonek ordura arte lortu ez ziren ezaugarri organoleptikoak zituen ardo karboniko bat egitea lortu zuen. 1959an jaso zuen lege testu batek lehen aldiz etiketan «sotoan (katalanez CAVA) heldu edo egin» zela adierazteko aukera. Definizio hori produktuari izena jartzeko oinarri gisa erabili zuten.
20ko hamarkadan, cava Espainiako merkatuan finkatu zen, 60ko hamarkadan nabarmen ugaldu zen eta 80koan nazioarteko merkatuan finkatu zen. Gaur egun, ardo sektore dinamikoenetakoa eta oparoenetakoa da. Urteko 225.000.000 botila baino gehiago egiten dituzte eta mundu osoko kontsumitzaileengana iristen dira.
3.- Aintzatespenak:
Cavaren Kontseilu Arautzailea, jatorrizko deituretakoaren parekoa, Nekazaritza Ministerioak eta autonomia erkidego atxikiek osatzen dute. Erabilitako barietateak eta ekoizpen prozesua arautzeaz eta kontrolatzeaz arduratzen da, baita cavaren jatorria eta kalitatea bermatzeaz ere.
4.- Ezaugarriak:
Cava hainbat mahats mota nahastuz egiten da, baina hiru mahats zuri jotzen dira barietate nagusitzat: makabeoa, xarelloa eta parellada. Horiei ahalmen enologiko ezaguna daukaten beste batzuk erantsi behar zaizkie, esaterako, chardonnay-a eta malbasia, baita bi mahats beltz barietate ere: garnatxa beltza eta monastrell. Beste bi mahats beltz ere onartzen dira, baina cava gorriak egiteko bakarrik: pinot noir eta trepat.
Cava ardo apartsua da. Oinarrizko ardo zuri batetik abiatuz egiten da, merkaturatuko den ontzi edo botila berean legamia aukeratuak eta azukrea erantsita. Ondoren, koroa formako tapoi batekin estaltzen da eta upategian (katalanez eta gaztelaniaz cava deitzen zaio) horizontalki jartzen dira, lerro batean buru guztiak alde batera eta bestean beste aldera. Botilan ondoren izaten duen hartzidurak eragiten ditu cavaren presioa eta bere burbuila bereizgarriak. Mahats barietate jakin batzuk erabiliz cava egiteko modu horri metodo tradizionala edo champenoise metodoa deitzen zaio.
Cavak azukre kopuruaren arabera sailkatzen dira, brut naturetik gozora. Mota asko daude, erantsitako azukreen arabera. Litroko daukaten azukre kopuruaren arabera, mota hauetakoak izan daitezke: brut nature, estra brut, brut, estralehorra, lehorra, erdilehorra edo gozoa.
Arabako Errioxan brut, brut gorria, estralehorra eta erdilehorra egiten dituzte.
Cavaren ezaugarri nagusietako bat hauxe da: azidotasun gradu orekatua eta gas karbonikoa dituenez, mota guztietako elikagaiak laguntzeko egokikortasuna dauka. Gainera, ahosabaian koipe sentsazioa murrizten laguntzen du. Beraz, kaloria askoko bazkari eta afarietarako ezin hobea da, adibidez, Gabonetan ohikoak direnetarako.
5.- Ekoizpen eremua:
Cavaren eskualdea 159 udalerrik osatzen dute eta ondoko zazpi autonomia erkidegoetakoak dira: Katalunia, Errioxa, Aragoi, Euskal Herri, Valentziako Erkidego eta Extremadurakoak. Denek batera cavaren ekoizpen eremu mugatua osatzen dute eta, beraz, ardo apartsu mota hori ekoizteko eta izen horrekin merkaturatzeko ahalmen legal osoa daukaten bakarrak dira.
Arabari dagokionez, ahalmen hori daukaten herriak Guardia, Moreda eta Oion dira. Euskal Autonomia Erkidegoan, 19,92 ha makabeo, 2,5 ha chardonnay eta 1 ha garnatxa beltz daude inskribatuta.
