1.- Izena:
Euskal Eztia.
2.- Antzinatasuna, tradizioa, eskarmentua:
Eztia historiaurretik erabili da jendea elikatzeko eta beti oso preziatua izan da, bere balio osasungarriengatik, bai biologikoak, bai elikagarriak. Euskal erlezainek ekoizten dituzten eztiak naturalak dira, polenak purutasun handia dauka eta kalitateari dagokionez Europako zorrotzenetakoa den araudi tekniko baten mende daude.
3.- Aintzatespenak:
1993an, Euskal Eztiak Eusko Label bereizgarria lortu zuen. Bereizgarri horrek produktuaren jatorria, benetakotasuna eta kalitatea bermatzen ditu. Kalitatea fundazioak produktuaren fase guztien kontrola eta jarraipena egin, kalitatea ziurtatu eta bereizgarri hori erabiltzeko baimena ematen du.
4.- Ezaugarriak eta osagaiak:
Eztia batez ere azukrez (sinpleak eta konposatuak) eta urez osatuta dago. Gainera, eztiak gure osasunerako funtsezkoak diren beste osagai batzuk ere baditu (entzimak, bitaminak, proteinak, gatz mineralak, azido organikoak eta abar). Elikagai oso konplexua da; klimaren, landarediaren, tokiaren eta erle moten arabera, ezti mota ezberdinak sortzen dira. Landarediaren arabera, lore-eztia (lore askotako edo lore bakarreko eztia) edo ihintz-eztia (basokoa edo mendikoa) izango da. Azken hori, nektarretik edo landarearen beste zati baten jariaketatik eratortzen da.
Lore-eztiak (belardikoa edo lore askotakoa ere deitzen zaio) zapore eta usain fina dauzka eta txikoria-belarraren, hirusta zuriaren, fruta-arbolen, laharraren eta abarren loraketa goiztiarretatik ateratzen da. Kostalde osoan oso ugaria da eta apiriletik ekainera bitartean jaso ohi da.
Lore bakarreko eztiei dagokienez, nagusiki lore mota bakarretik eratortzen dira. Euskal Herriko ohikoenak ondorengoak dira:
- Eukalipto-eztia: anbar-hori kolorea dauka eta usain zein zapore bereziak, ukitu mikatz batekin. Kostaldean oso ugari da; batez ere, Bizkaian.
- Txilar-eztia: kolore iluna dauka (marroia). Zapore eta usain oso bizi eta bereziak. Nagusiki garaiera handietan aurki dezakegu: Gorbeian, Gorobelen, Arabako Mendialdean, Enkarterrin…
- Akazia-eztia: kolore hori argia, oso zeharrargitsua. Usain eta zapore oso finak dauzka eta Euskal Herrian biltzen den eztirik likidoena da. Akaziak maiatzaren erdialdetik aurrera loratzen dira; bereziki, Gipuzkoan eta Bizkaian.
Urtero ez dira ezti barietate berberak lortzen, uzta klima baldintzen araberakoa baita. Udan lehorterik baldin badago edo udaberrian euri asko egiten badu, adibidez, loraketa batzuk galdu egiten dira eta erleek ezin dute nektarra jaso. Horregatik, urtero, uztak ezberdinak dira.
Eusko Label bereizgarria daukaten eztiak gordinak eta naturalak dira eta propietate biologiko zein elikagarri gehienak gordetzen dituzte, ez direlako pasteurizatzen; ezti komertzialak, berriz, bai. Ezti freskoak izan behar dute, biltzen direnetik ez du bi urtetik gorako epea pasatu behar. Hala, denbora joan ahala galtzen diren balore eta propietate guztiak gordetzen dituzte. Iragaztean, polenari pasatzen utzi behar zaio.
Eztiaren erauzketa, iragazpena eta prozesamendua kontrolatu egiten dira, bukaerako produktuaren kalitatea bermatzeko. Ezti guztiak aztertzen dira, araudi teknikoa betetzen duten egiaztatzeko. Ontzian, Eusko Label bereizgarria eta kontrol zenbaki bat dauzkan etiketa zigilatu bat agertzen da. Kontrol zenbaki horren bidez, produktuaren trazabilitatearen jarraipena egin daiteke.
5.- Ekoizpen eremua:
Euskal erlategiak txikiak direnez, erlezainak erlauntzak kontu handiz eta modu jarraian zain ditzake eta, hala, kalitatezko ezti osasungarri eta garbia lortzen du. Eusko Label bereizgarria lortzeko, eztiak Euskal Autonomia Erkidegoan erregistratutako eta kokatutako erlauntzetakoa izan behar du.
Euskal Herriko ezaugarri geografiko eta klimatikoek landaredi aberats eta askotarikoa izatea eragiten dute eta, horren ondorioz, ezti mota ezberdinak daude. Gipuzkoa eta Bizkaian klimatologia oso aldakorra dago eta bertako uztek huts egiteko arriskua dago, dela euriteengatik, dela negua gehiegi luzatzeagatik. Arabako geografia askotarikoa da eta loraketari dagokionez ezti gehien sortzen duen lurraldea da; izan ere, nekazaritzarako klimarik egokiena bertakoa da. Erlauntz gehien dauzkaten guneak Arabako Mendialdea (bereziki, Antoñana eta bere inguruak) eta Gorbeia inguruko mendiak (Araba eta Bizkaia) dira.
E R R E Z E T A
MAMIA EZTIAREKIN
Lau pertsonentzako osagaiak
1L pasteurizatutako esne, 20 gatzagi tanta eta eztia.
Osagarriak:
Bakoitzaren gustu eta irudimenari.
Elaborazioa
- Esnea kazola batean berotzen jarri, 50ºC-tara heldu arte.
- Kazola sutatik kendu.
- Kristalezko 4 poto prestatu eta, bakoitzean, gehitu 5 gatzagi tanta.
- 50ºC-tan dagoen esnea edukiontzi bakoitzean isuri eta mamitzen utzi, eragin gabe.
- Mamia sortu orduko, eztia gehitu, bakoitzaren nahierara.
