1.- Izena:
Hegabera / Vanellus vanellus.
2.- Deskribapena eta ezaugarriak:
Hegazti zangaluzea da, tamaina ertainekoa (30-31 cm) eta motots tente bereizgarria dauka. Papar, bizkarralde, eztarri eta gandor beltzak dauzka, distira berdexkadunak; beheko atalak, berriz, zuriak dira eta, azpiko luma ugariak, marroiak. Hegan doanean, bere silueta berezia da: hegal zabal eta biribilak dauzka, hegalei astiro eragiten die eta norabiderik gabe ibiltzen da. Hala, hegaldi alderraiarekin eta kontraste zuri-beltzarekin, irudi oso berezia sortzen du.
Bere elikagai nagusia intsektuak dira eta, osagarri gisa, moluskuak, zizareak, araknidoak, krustazeoak eta landare batzuk jaten ditu. Lurrean jaten du, egunez.
Normalean, kolonietan hazten ditu kumeak. Habiak lurrean jartzen ditu, emeak urtean lau arrautza erruten ditu, eta arrak zein emeak inkubatzen dituzte, 24-29 egunez. Kumeak nidifugoak dira eta aitak zein amak zaintzen dituzte, baina emearen lana nabarmentzen da.
Hegaberak oso taldekoiak dira. Batzuetan, talde handitan ibiltzen dira, egunez. Ibiltariekin mesfidatiak eta zaputzak izaten dira. Hegabera gehienak batez beste 3 urte eta erdikoak dira, eta ezagutzen den zaharrena 22 urtekoa da.
3.- Habitata eta kokapena:
Paduren eta urmaelen ertzetan jartzen dute habia, larre hezeetan. Neguan, belardi hezeetan, soroetan eta eremu zingiratsuetan pausatzen dira, beti eremu ireki eta lauetan.
Euskal Herrian, pasean eta negupasan (irail-martxoa) egoten dira, baina kopurua asko aldatzen da, klima baldintzen arabera. Iberiar Penintsulako populazio ugalkorra nagusiki penintsularen hegoaldeko eta erdialdeko hezeguneetan banatzen da. Neguan, bertako populazio kopurua hazi egiten da, Europa erdialdetik eta iparraldetik iritsi eta habia jartzen duten hegabera ugarien ondorioz. Denboraleekiko oso sentikorrak dira. Hala, neguan, Europa astintzen duten hotz-boladetatik ihes egiten dute eta orduan sumatzen dira gehien Euskal Herrian.
4.- Ehiza:
Bizkai eta Gipuzkoako kostaldeko eremuetan ehizatzen dira batez ere, negua pasatzera iristen direnean. Ehiza garaia urritik urtarrilera bitartekoa da.
5.- Sukaldaritza interesa:
Euskal Herrian gutxi kontsumitzen ditugu. Oilagorra eta beste ehizaki batzuk bezala prestatu ohi dira, baina haragi gogorragoa izaten dutenez, pausatzen egun batzuk utzi behar dira, zaporea hartu eta samur daitezen.
R E C E T A
HEGABERAK PEDRO XIMENEZ SALTSAN
Ingredientes para cuatro personas
12 hegabera, 200 ml pedro ximenez, 200 gr tipul,
400 gr azenario, 20 gr baratxuri, 500 ml haragi-salda,
ezkaia, ereinotz-hostoa, piperbeltza, gatza eta oliba-olioa.
Acompañamiento:
Al gusto e imaginación de cada uno.
Elaboración
- Hegaberak lumatu eta erraiak kendu.
- Tipula, azenarioa eta baratxuriak brunoisean moztu.
- Olioa kazola batera gehitu eta erregosi moztutako barazkiak.
- Hegaberak gehitu eta urreztatu bi aldeetatik.
- Kolorea hartzen dutenean, ardoa, ezkaia, piperbeltza, ereinotz-hostoa eta gatza.
- Sua jaitsi eta utzi ardoa murrizten.
- Gehitu haragi-salda eta utzi sukaldatzen ordu betez, gutxi gorabehera.
- Saltsa loditu denean eta hegaberen haragia samur dagoenean, kendu sutatik eta zerbitzatu 3 hegabera pertsona bakoitzeko.
