Mapa Gastronomikoa

Pagausoa

Ehiza — Gipuzkoa

1.- Izena:

Pagausoa / Columba palumbus.

2.- Deskribapena eta ezaugarriak:

Uso sendoa da (41 cm) eta orban zuri bana dauka hegalean eta lepoaren albo banatan. Bizkarraldeko lumadia gris urdinxka da eta paparrean ardo koloreko kutsua dauka. Gazteek tonu arreak izaten dituzte eta lepoan ez daukate orban zuririk.

Lurrean jaten dute: mota guztietako sustraiak, zerealen eta lekadunen aleak, belarrak eta landareen ernamuinak; udazken eta neguan, batez ere ezkurrak eta pagaziak jaten dituzte.

Apiriletik abuztura egiten dituzten kumeak, batzuek irailean, eta aldi horretan bi errunaldi izaten zituzten; batzuetan, hiru.Habia zuhaitz batean jartzen dute. Adaxka lehorrez plataforma mehe bat osatzen dute eta emeak bi arrautza zuri jartzen ditu. Txitaldiak 17 egun irauten du eta aita zein ama aritzen dira horretan. Kumeak nidikolak dira eta 30-35 egunekin hegan egiteko gai izaten dira.

Hegazti taldekoiak dira. Migrazio eta negupasan talde handiak osatzen dituzte eta etzalekuetan elkartzen dira. Azkar egiten dute hegan, hegalkada zaratatsu eta sakonak emanez.

3.- Habitata eta kokapena:

Pagausoak mota guztietako zuhaizti eremuetan egoten dira (parkeak, ibar-basoak, basoak eta abar). Kumeak egiteko garaitik kanpo, eremu irekietan ere egoten dira, adibidez: soroetan, larreetan, etab.

Europako tamaina ertaineko hegazti ugarienetako bat da. Euskal Herrian, pase garaian oso hegazti komuna da; batez ere, Gipuzkoan eta Araban. Izan ere, udazkenean Pirinioetako mendebaldetik Iberiar Penintsulara sartzen diren Europako pagausoen migrazio ibilbide nagusiaren barruan daude. Iparraldean, pagauso habiagile gutxi daude; hegoaldean, berriz, gehiago.

Egunez migratzen dute eta oso taldekoiak dira. Irailetik azarora bitartean, Europa erdialdeko eta iparraldeko pagauso asko igarotzen dira; bereziki, urriko bigarren hamabostaldian. Pagauso multzo hori, zenbait kalkuluren arabera milioika batzuetakoa dena baina urteen arabera aldatzen dena, penintsulako hego-mendebaldeko larreetara joaten da negua pasatzera.

Kontrapasa edo neguko pasea martxoan izaten da, baina ez da udazkenekoa bezain nabaria. Segur aski, azkarrago igarotzen dira eta ekialderagoko ibilbide batetik.

4.- Ehiza:

Pagausoek zaletasun handia eragiten dute euskal ehiztarien artean; Iberiar Penintsulara sartzeko udazkeneko migrazio ibilbide nagusian egoteak eragindako zaletasuna, zalantzarik gabe. Pagausoak lurralde honetan ehizatzen dituzte batez ere, pase garaian eta postu finkoetatik, baita Burgos, Soria eta Errioxako mendietan ere.

Ehizatzeko hainbat modu espezifiko daude: txabolatik abatarekin (pagausoak pausatzen direnean ehizatzen dituzte); postu finkotik (etzalekuetara edo janlekuetara sartzeko tokietan, penintsulako hego-mendebaldeko larreetan); eta ibilizko bakar-ehizan. Nabarmentzekoa da Etxalarko (Nafarroa) mendixketan taldeak sare bertikalekin geldiarazteko dagoen tradizioa.

Kontrapasa edo pagausoak kumeak egiteko eremuetara itzultzean egiten duten bidaian ehizatzea salbuespen gisa onartzen da, muga batzuen barruan, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan. Pagausoak irailetik azarora bitarteko pasean ehizatu ohi dituzte; ehiza garai orokorra, aldiz, urritik urtarrilera bitartekoa izaten da. Debekualdi erdian ere (abuztu-iraila) espezie zinegetikoa da.

5.- Sukaldaritza interesa:

Pagausoa usorik handiena da eta sukaldaritzan gehien estimatzen dena; bereziki, bere hegalak, zapore oso ona daukatelako. Prestatzeko, normalean, gibela probesten da.

Normalean, marinatu egiten dituzte, samurtu arte. Gero, modu askotara prestatu eta gisatu daiteke.


E R R E Z E T A

PAGAUSOA TXOKOLATE-SALTSAN

Lau pertsonentzako osagaiak

4 pagauso (garbi), 400 ml haragi-salda,

50 gr txokolate beltz, 450 ml oporto-ardo,

100 gr mahats-pasa, piperbeltza, gatza eta oliba-olioa.

Osagarriak:

Bakoitzaren gustu eta irudimenari.

Elaborazioa

  • Labea 200 ÂșC-tan aurreberotu
  • Usoak ondu.
  • Labeko erretilu bat koipeztatu eta usoak jarri.
  • Laberatu 8 minutuz.
  • Labetik atera eta hezurrak kendu.

TXOKOLATE SALTSA

  • Oporto-ardoa kazo batera gehitu eta utzi murrizten.
  • Uso-hezurrak gehitu eta sukaldatu su ertainean.
  • Ondu.
  • Hezurrak kendu eta txokolatea kazora bota.
  • Etengabe nahastu, txokolatea urtu eta saltsa lodi bat lortu arte.
  • Usoa arrazionatu.
  • Zerbitzatu, estali txokolate-saltsarekin eta, azkenik, mahats-pasak gehitu.

Bestelako produktuak