1.- Izena:
Tolosako teilak eta zigarrotxoak.
2.- Antzinatasuna, tradizioa, eskarmentua:
Teilak estatuko geografia osoan zabaldutako gozoki tradizionala dira. Joan den mendearen hasieran, Tolosako gozotegietan egiten hasi ziren. Denborarekin, jatorrizko errezeta egokitzen joan dira eta, hala, produktu horrek ezaugarri bereziak dauzka; ez da Espainiako beste toki batzuetan egiten denaren berdina.
Gaur egun, Tolosako teilak eta zigarrotxoak gure lurraldetik kanpo oso gozoki ospetsuak dira, baita jatetxe askotako kartako funtsezko elementu ere. Hala Eceiza nola Gorrotxategi etxeek teila eta zigarrotxo apartak egiten dituzte.
Eceiza etxea 1924an hasi zen lanean gozogintzako lantegi tradizional gisa. Geroztik, hiru gozogile belaunaldik milaka teila eta zigarrotxo egin dituzte artisau eran eta jatetxe zein janari-denda txikitan banatu dituzte, kristalezko pote historikoan. Duela gutxi, enpresak lantegi berritzaile bat ireki du eta kalitate handiko postreak eskala handian egiten hasi da. Lantegi horretan, produktu kategoria berriak sortzen dituzte, formatu ezberdinak erabiliz eta sukaldaritzako kontzeptuak goi-mailako gozogintzan aplikatuz.
3.- Ezaugarriak:
Almendrazko artisau-gozokiak, ukitu kurruskari oso goxoarekin. Normalean, postre gisa, kafea laguntzeko edo, bazkalondoan, ardo goxo edo likore batekin batera, zerbitzatzen dira.
4.- Osagaiak:
Eceiza etxeko errezetaren arabera, teilak egiteko ondoko osagaiak behar dira: 450 g lustre-azukre (hautsetan), 450 g almendra birrindu, 7 arrautza eta 250 g irin. Prestatzeko, azukrea arrautzekin nahastu behar da, gero almendra birrindua bota eta, azkenik, irina, eta masa oratu behar da. Aho laua daukan mahuka bat erabiliz, pieza biribilak egin behar dira eta gurinez igurtzitako plantxetan jarri. Hatzak arrautza irabiatuz busti, eta piezak lautzen dira. Jarraian, labean egosi behar da, tenperatura altuan: 200-210 º gradutan. Gorritzen direnean, labetik atera, arraspa batekin askatu eta, arrabol baten laguntzaz, forma ematen zaie.
Zigarrotxoak egiteko ondoko osagaiak behar dira: banilla lurrina, 300 g gurin, 600 g lustre-azukre (hautsetan), 17 zuringo (gutxi gorabehera) eta 400 g irin. Zigarrotxoak prestatzeko, ontzi batean azukrea gurinarekin, zuringoarekin eta, azkenik, irinarekin nahasten da. Gurinez igurtzitako lata garbien gainean nahi dugun tamainako pieza biribilak jartzen dira. Labean egosi behar dira, su ertainean eta, atera ondoren, makiltxo batekin kiribiltzen dira.
5.- Ekoizpen eremua:
Euskal artisau-gozotegi batzuetan egiten den berezitasun tradizionala. Euskal Herrian eta hemendik kanpo ospe handia daukate; bereziki, Tolosako Eceiza etxeak eta Gorrotxategi gozotegiak egiten dituztenek.
Euskal jatetxe, erretegi, sagardotegi eta hoteletako postre kartetan ezinbesteko elementuak dira eta kafearekin, likorearekin edo izozkiekin eskaintzeko ohitura dago. Horrez gain, etxean jateko eta lagunei edo senideei oparitzeko ohitura dago.
