1.- Izena:
Oilagorra / Scolopax rusticola.
2.- Ezaugarriak:
Hegazti mozkotea da (34-36 cm-koa), moko luzea dauka eta ihes egiten duenean sigi-saga aireratzen da. Bere lumadia mimetikoa da, gaztaina kolorekoa, bizkarraldean marra beltzak dauzkala, eta, behealdeetan, tonu okreak, marra finekin.
Hegazti gazteen hegaletako luma handiek punta zorrotzak dauzkate; helduenak, berriz, biribilduak eta berriak dira eta luma estaltzaileek kolore argiagoko marra estu bat daukate. Hegazti jatunak dira eta gauez zein egunez elikatzen dira. Nagusiki zizareak jaten dituzte eta, neurri txikiagoan, moko luze eta sentikorra erabiliz harrapatzen dituzten intsektuak, hazi eta belar batzuk, larbak eta beldarrak.
Kumeak egiteko garaia otsailetik uztailera bitartekoa da. Ilunabarrean, arrek eztei-hegaldi bereizgarriak egiten dituzte. Emeek habia lurrean jartzen dute, gune basotsu ez oso itxietan. Normalean, lau arrautza jartzen dituzte eta emeak txitatzen ditu, 20-23 egunez. Txitak nidifugoak dira, eta jaio eta bi astera hegan egin dezakete.
Oilagorrak bakartiak dira, baita behatzeko zailak ere, mimetismoaren eta beren ohituren eraginez. Ilunabarrean mugitu ohi dira, egunez arboladietan babesten dira, eta arratsaldean janlekuetara joaten dira; hau da, normalean, gertuko belardi eta bazkalekuetara.
3.- Habitata eta kokapena:
Oilagorrak giro mota askotan egoten dira, baina bereziki basoetan; betiere, argiguneak eta behar adinako basope estaldura baldin badauzkate. Hegazti migratzaile gautarrak dira eta, urtero-urtero, hazteko, negupasarako eta paserako guneekiko leialtasun harrigarria erakusten dute.
Euskal Autonomia Erkidegoan, habia kopuru txikia jartzen dute, baina agian uste izan dena baino garrantzitsuagoa da. Bizkaiko eta Gipuzkoako koniferoen baso masa zabalak eta hiru lurraldeetako hostotsu eremuak oilagorra elikatzeko eta atseden hartzeko eremu finkatuak dira. Europa erdialdeko eta iparraldeko oilagor kopuru handi bat Iberiar Penintsulan bizi da, baina kopurua aldakorra da, klimaren eta denboraldiko ugalketa arrakastaren arabera. Iparraldeko oilagor hauek urritik Eguberrietara bitartean iritsi, eta martxora arte geratzen dira hemen. Euskal Autonomia Erkidegoan berreskuratutako hegazti gehienak Eskandinaviakoak dira.
4.- Ehiza:
Euskal ehiztarien artean interes handiena pizten duten espezieetako bat da. Hala, oilagorrak ehizatzen aditu diren oilagor zaleak ere badaude. Ehiza mota hori Kantauriko gainerako guneetan, Pirinioetan eta penintsularen erdialdean egiten da; hegoaldean ere bai, gero eta gehiago. Baliteke oilagor zaleen kopurua handitzearen arrazoia hegazti xehe sedentarioen (eperrak eta untxiak) ehiza murriztu izana izatea. Oilagorra ibilizko bakar ehizaren bidez ehizatzen dira, txakur erakusleen ezinbesteko laguntzaz. Ehiza garaia urritik urtarrilera bitartekoa da. Hegaztien zelata-ehiza erabat debekatuta dago.
5.- Sukaldaritza interesa:
Euskal Herrian ehizatzen diren hegaztietatik estimatuena da, baita garestiena ere, goi-mailako haragi gorria daukalako eta merkatuan oso gutxi daudelako. Hegazti txikia da, 150-250 gramoko pisu garbia dauka. Kalitate bikaineko haragi gorria dauka. Hiru egunez aireztatzen eduki ondoren, lumak kendu eta garbitu egiten dira. Erreta prestatu ohi da.
E R R E Z E T A
OILAGOR ERREAK
Lau pertsonentzako osagaiak
4 oilagor, 200 gr tipul, 30 gr tomate-saltsa,
50 gr brandy, 100 gr oliba-olio, 100 gr ogi,
piperbeltza, ezkaia eta gatza.
Osagarriak:
Bakoitzaren gustu eta irudimenari.
Elaborazioa
- Oilagorrak ondo garbitu eta erraigabetu, gibelak gordez.
- Oilagorrak hezurgabetu, izterrak eta bularkiak ateratzeko.
- Labea 180ºC-tan aurreberotu.
- Haragia ondu eta oliba-olioa zartagin batean jarri.
- Bi aldeetatik gorritu.
- Labe-erretilu bat koipeztatu eta oilagor haragia jarri.
- Laberatu 7 minutuz.
- Bitartean, tipula zuritu eta brunoise eran moztu.
- Haragia labetik atera.
- Igo labearen tenperatura 200ºC-tara.
- Honek ateratako olio eta zukuak zartagin batean jarri eta tipula bigundu. (tipularen kopuru txiki bat sukaldatu gabe gorde)
- Lehen gordetako hezurrak zartaginera gehitu, brandyarekin batera.
- Flanbeatu.
- Hezurrak atera eta saltsa birrindu.
- Beste zartagin batean, gibelak salteatu, aurrez erreserbatutako tipularekin batera.
- Ezkaia eta tomate-saltsa gehitu.
- Berriro ere, brandya gehitu eta flanbeatu.
- Ogia xerra finetan moztu.
- Labe-erretilu baten gainean jarri eta laberatu, gutxi gorabehera, 5 minutuz.
- Saltsa sutatik kendu.
- Plateratu, gibel-saltsa ogiaren gainean jarriz eta oilagorren haragia ondoan, beren zukuarekin egindako saltsaz bustita.
